Definicja:
Realizator dźwięku to osoba odpowiedzialna za jakość i ciągłość dźwięku w trakcie koncertów i imprez prowadzonych przy użyciu sprzętu nagłośnieniowego lub w studiu nagrań, w studiu radiowym czy telewizyjnym. Jego zadaniem jest uzyskanie odpowiedniego brzmienia dźwięku na żywo lub na taśmie czy nośniku cyfrowym - wszystko według ustaleń z reżyserem dźwięku. Realizator najczęściej sam montuje nagrany przez siebie dźwięk, sam też wykonuje tzw. miks, czyli zgranie wszystkich warstw dźwięku. Funkcję realizatora dźwięku wykonuje najczęściej reżyser dźwięku lub bardzo doświadczony operator dźwięku.

Predyspozycje

Realizator dźwięku to zawód specyficzny. Właściwie nie wiadomo, czy można go traktować już jako reżysera dźwięku, czy jeszcze jako operatora dźwięku. Wykonuje zadania operatora, ale na brzmieniu musi się znać prawie równie dobrze jak reżyser.

Przyszły realizator musi posiadać zarówno uzdolnienia muzyczne (humanistyczne), jak i w zakresie nauk ścisłych. Poza tym konieczna jest wrażliwość na barwę dźwięku, wyobraźnia dźwiękowa, refleks i podzielność uwagi, ponieważ jest nie tylko operatorem urządzeń elektronicznych do przetwarzania dźwięku, ale i akustykiem. Mile widziane są zainteresowania filmem, teatrem, fonografiką. Kandydat do tego zawodu nie może mieć wad i ubytków słuchu - na wydziałach reżyserii dźwięku wszystkich poddaje się badaniom audiometrycznym. Na koniec warunek wcale nie najmniej ważny: w tym zawodzie liczy się pasja.

Dawniej i dziś

Ten zawód zmienia się tak szybko, jak szybko następują zmiany w elektronice i akustyce. Jeszcze niedawno w studiach nagrań i rozgłośniach pracowano powszechnie na urządzeniach analogowych. Dziś pracuje się w standardach cyfrowych, nie używa taśm, ale nośników optycznych i montuje dźwięk za pomocą komputera.

Kiedyś nadawano też prawie wyłącznie na żywo - dziś w wielu przypadkach odtwarza się audycje z pamięci komputera. Pojawiają się nowe urządzenia, nowe standardy zapisu dźwięku. Nie zmienia się jednak istota tej pracy - czuwanie nad jakością dźwięku i jego obróbka.

Status społeczny

Realizator dźwięku jest na ogół postrzegany jako jedna z osób z ekipy zespołu muzycznego lub pracownik radia czy telewizji. Jako pracownik mediów jest, co prawda, zaliczany do średniego szczebla kadry tych instytucji, ale wewnątrz jest doceniany dużo bardziej.

Jak zostać realizatorem dźwięku?

Realizatorami dźwięku zostają często ci, którzy mają w sobie pasję, choć ich wykształcenie jest dalekie od realizatorskiego. Jednak najwłaściwsza ścieżka to studia na Akademii Muzycznej w Warszawie czy na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, na kierunku reżyseria dźwięku. Można też studiować na jednej z politechnik na specjalnościach akustycznych, ale ten kierunek predestynuje raczej do eksperymentów i zastosowań przemysłowych dźwięku.

Do egzaminu na każdą z tych uczelni nie przystępuje się z marszu; konieczne są przygotowania, a także wcześniejsze zainteresowania problematyką dźwięku (tylko w przypadku reżyserii dźwięku). Na politechnikach zaczyna się od studiów na elektronice i telekomunikacji, by po kilku semestrach wybrać specjalność akustyczną lub tzw. inżynierię dźwięku. Konieczna jest tu więc bardzo dobra wiedza matematyczna (na poziomie szkoły średniej) i uzdolnienia w tej dziedzinie, bo na ten kierunek prawie w całej Polsce zdaje się test z matematyki. Nie ma natomiast żadnych wymogów co do uzdolnień muzycznych.

Zupełnie inaczej jest na egzaminie na reżyserię dźwięku. W Poznaniu warunkiem jest zaliczenie egzaminu z fizyki z zakresu szkoły średniej oraz testu na wrażliwość muzyczną. A ten składa się z dwóch etapów: sprawdzianu umiejętności głosowego odtworzenia fragmentu prostej melodii oraz testu pisemnego, weryfikującego wrażliwość muzyczną - poczucie rytmu, wysokości, głośności itp. oraz osłuchania z muzyką klasyczną i popularną (rozrywkową). Do egzaminu pisemnego z fizyki dopuszczone są tylko osoby, które pozytywnie zaliczą test muzyczny.

W Warszawie przed egzaminem kontroluje się słuch kandydatów w trakcie badań audiometrycznych. Jeśli nie mają żadnych ubytków i wad, mogą zdawać egzamin, który składa się aż z czterech etapów: kolokwium z kierunku studiów, testu z wiedzy fizyczno-matematycznej, sprawdzianu kształcenia słuchu i harmonii oraz prezentacji trzech przygotowanych wcześniej utworów muzycznych na dowolny instrument.

Po takim egzaminie rozpoczynają się niełatwe studia - w Poznaniu 3-letnie licencjackie, a w Warszawie 5-letnie magisterskie. Przed studentem stoi zadanie zdobycia przede wszystkim wrażliwości muzycznej, tzn. sztuki rozumienia języka muzyka i tłumaczenia go na praktyczny język akustyka dźwięku.Na studiach poznańskich istnieje podział na dwie grupy przedmiotów: muzyczne i akustyczne. Z pierwszymi związane są zadania wykształcenia wrażliwości muzycznej (głównie poprzez audycje prowadzone przez kompozytorów i muzyków) oraz sztuki oceny jakości dźwięku poprzez trening słuchowy.
Przedmioty akustyczne pozwalają z kolei zdobyć wiedzę z generacji, propagacji, rejestracji, odtwarzania i percepcji dźwięku z uwzględnieniem cyfrowej obróbki sygnału.

W I roku studiów te umiejętności osiąga poprzez przedmioty ogólne - matematykę, fizykę i informatykę oraz poprzez przedmioty kierunkowe, jak wprowadzenie do akustyki, elektroakustykę oraz audycje muzyczne z wiadomościami o muzyce.

II rok to głównie kolejne przedmioty kierunkowe, np. practicum (ćwiczenia) z elektroakustyki, trening słuchowy, cyfrowa obróbka sygnałów dźwiękowych, psychoakustyka, akustyka wnętrz, nagłaśnianie pomieszczeń i przestrzeni otwartej oraz akustyka muzyczna.

Na III roku nacisk położony jest na pracę w studiu nagrań. Studenci rozpoczynają praktyki w studiach nagrań, teatrach i salach koncertowych.

Na Wydziale Reżyserii Dźwięku w Warszawie studenci przez pięć lat muszą się zapoznać z kilkoma grupami przedmiotów. Najpierw z tzw. głównymi - reżyserią muzyczną i reżyserią dźwięku w filmie. Potem zaliczają przedmioty kierunkowe, np. fonograficzną analizę partytury, realizację muzyki elektronicznej, technikę studyjną czy solfeż barwy.

Wreszcie przychodzi czas na przedmioty kierunkowe techniczne, jak akustyka, elektroakustyka, podstawy elektroniki i laboratorium. Jednocześnie z takim grupami przedmiotów studiuje się przedmioty muzyczne, do których zalicza się czytanie partytur, historię form i stylów muzycznych, kształcenie słuchu, instrumentację symfoniczną, oraz przedmioty ogólnohumanistyczne, np. filozofię, estetykę, historię filmu i języki obce.

Na IV roku studenci muszą się zdecydować na jedną z dwóch specjalności: reżyserię muzycz-ną lub reżyserię dźwięku w filmie i telewizji.

Na politechnikach można zdobyć dyplom i wiedzę z konstruowania urządzeń i zastosowań akustyki. To - rzecz jasna - nie to samo, co realizacja dźwięku. Nikt nie kształci tu przyszłych realizatorów dźwięku czy reżyserów, jednak po studiach absolwenci wiedzą o dźwięku znacznie więcej niż przeciętny student telekomunikacji czy elektroniki. Wybierają specjalności akustyczne na III i IV roku studiów, po zaliczeniu głównego programu kierunku.

Wiedza wyniesiona z takich studiów zawiera np. takie elementy, jak miernictwo akustyczne, analiza i przetwarzanie sygnałów akustycznych, a także problematyka akustyki wnętrz oraz akustyki mowy i słuchu. Absolwenci znają też problemy percepcji i estetyki dźwięku i specjalizują się w projektowaniu i tworzeniu urządzeń oraz w technikach cyfrowej rejestracji i przetwarzania sygnałów fonicznych. Mogą więc z powodzeniem próbować szczęścia w firmach, zajmujących się przetwarzaniem dźwięku.

Gdzie do pracy?

Studia na reżyserii dźwięku, zwłaszcza na tak renomowanych uczelniach, jak Akademia im. Chopina, to przepustka do dobrej pracy właściwie wszędzie. Absolwenci zwykle trafiają jednak do polskich studiów nagrań, stacji radiowych, telewizyjnych lub do zespołów muzycznych.

Jako realizatorzy dźwięku mają w pracy kilka zadań. Po pierwsze, sprawują nadzór artystyczny nad nagrywaniem dźwięku i odpowiadają za realizację koncepcji reżysera w aktualnie tworzonym dziele. Muszą też dbać o jakość artystyczną dźwięku przy współpracy z reżyserem, kompozytorem, dyrygentem oraz operatorem dźwięku.

Ze względu na tak szeroki zakres wykształcenia, inżynieria dźwięku to specjalność opierająca się zmianom na rynku pracy - absolwenci mają prawie gwarantowane zatrudnienie w mediach, ośrodkach produkcji programów czy w firmach zajmujących się wytwarzaniem oprogramowania multimedialnego.

Niezależnie od pracy zgodnej z wykształceniem, są tak dobrze przygotowani do wykonywania pracy muzyka solisty lub członka zespołu muzycznego, że mogą swobodnie uprawiać takie zawody. Oczywiście mogą też być pedagogami w swojej specjalności (jeśli mają uprawnienia pedagogiczne) w każdej szkole.

Zarobki

Wszystko zależy od miejsca, w którym pracuje realizator. Z reguły za-rabia nieźle. Jako dźwiękowiec zespołu muzycznego ma odpowiednią stawkę za każdy koncert (od kilkuset do tysiąca i więcej zł); jako pracownik radia - otrzymuje pensję w granicach 3-4 tys. zł miesięcznie, a w tele-wizji - 5-6 tys. zł. Reżyserzy dźwięku zarabiają nieco lepiej.

Najpopularniejsze specjalności: